تاریخ ایران

ایران قبل از اسلام

تاریخ ایران

ایران قبل از اسلام

تاریخ ایران

ایران قبل از تاریخ ,آریایی ها, ماد ها, هخامنشیان, اشکانیان ,سلوکیان, ساسانیان,فهرست نام مناطق مختلف ,نمودار تاریخ زمان.

بایگانی
آخرین مطالب

۱ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «نقاشی» ثبت شده است

۲۱
دی

اشکانیان که بودند ؟


اشکانیان بر آمده از قومی سکایی به نام پرنی بودند. پرنی ها بنا بر گزارش استرابون یکی از قومهای شرقی سکایی و یکی از قبیله های مهم اتحادیه داهه بودند که در دشت میان گرگان و کرانه های تجن جنوبی در پارت شمالی سکونت داشتند که امروزه محل سکونت ترکمنهای آخال است.
نخستین بار نام داهه را در سنگ نبشته خشایارشا در تخت جمشید میبینیم. آنها احتمالا در زمان خشایارشا به تابعیت ایران در آمدند ودر سال 250 پیش از میلاد با گزیدن ارشک به فرماندهی خود اعلام استقلال کردند و پایه گذار طولانی ترین دوره حکومت ایرانی در ایران شدند و به فرمانروایی سلوکیان که سعی در یونانی کردن ایران داشتند، پایان دادند.

پرنی ها نیز مانند دیگر اقوام سکایی مردمی چادر نشین، سلحشور، تیرانداز وناآرام بودند که مرگ طبیعی را برای خود شرم میدانستند. به گزارش استرابون این قوم در شمال شرقی ایران میزیستندوهمواره مزاحم همسایگان خود بودند. در سال  250 پیش از میلاد به سرداری ارشک، از سرزمین امروزی ترکمنستان به جنوب سرازیر شدند و به جلگه های حاصلخیر اترک حمله کردند. اشک در شهر آساک در نزدیکی قوچان به عنوان پادشاه برگزیده شد. اشک و تیرداد با پنج تن از یاران خود هسته قیام را تشکیل میدهند، مانند داریوش هخامنشی که با شش یار خود بر علیه گئومات شورید. اشک باسلوکوس دوم مبارزه کرد و او را واردار کرد که اشکانیان را به رسمیت بشناسد. پس از این اشکانیان بر سلوکیان غلبه کردند و آنها را از تاریخ سیاسی ایران حذف کردند.
سنت گزیدن نام اشک را تمام شاهان اشکانی حفظ کردند و همگی به آن میبالیدند. اشکهای اشکانی پیش از اینکه به شاهی برسند توسط مجلس مهستان تایید می شدند. این مجلس به گزارش تاسیتوس متشکل از سیصد مرد برگزیده بود. شاهان اشکانی حاکم مطلق نبودند. هر کدام از آنها که به نظر مجلس مهستان دارای مشکلی بودند، توسط همین مجلس عزل می شدند. البته در همه دوره های سلطنت این خاندان، قدرت مهستان یکسان نبوده است. شاید به دلیل ترس از مجلس مهستان است که می توان گفت رنگ دیکتاتوری در خاندان اشکانی در میان همه خاندانهایی که بر ایران فرمان رانده اند کمرنگتر است.
سنت برادر کشی در میان شاهان اشکانی رواج داشت. تنها فرهاد چهارم (اشک چهاردهم) 39 نفر از برادران خود را کشت. شاهان اشکانی با اینکه سلوکیان را شکست دادند و ایران را به شیوه های ایرانی اداره میکردند، خود را یونان دوست مینامیدند، از زبان یونانی استفاده میکردند و گهگاه به خود القابی یونانی می دادند. در شهرهای اشکانی شورای شهر وجود داشت. ناظر شاه، فرمانده سپاه، خزانه دار از دیگر مسئولین شهرها بودند. شاه مستقیما آنها را انتخاب نمی کرد بلکه آنها را تایید میکرد.

لوح دیوان خشایارشا که در آن نام داهه به عنوان یکی از کشورهایی که به شاه خراج میدهند و قانون هخامنشی در آنجا حکم فرما است ذکر شده است.



از خاندانهای بزرگ این دوره می توان به خاندان سورن در سیستان، خاندان کارن در نهاوند، خاندان مهران در ری، خاندان اسپهبد در هیرکانی و خاندان زک در آتروپاتن اشاره کرد. طبقه وزورکان-بزرگان- مهمترین مقامهای کشوری لشکری را در اختیار داشتند. اشکانیان در پارس و چند شاهک نشین دیگر هرگز نتوانستند جای پای محکمی داشته باشند.
اشکانیان نزدیک پانصد سال بر ایران حکومت کردند و مهمترین رسالت آنها جلوگیری از نفوذ فرهنگ یونانی به ایران بود. آنها خود را وارث هخامنشیان میدانستند و با موفقیت توانستند سلوکیان را از ایران برانند و حکومت ایرانی مستحکمی پدید آورند.




گچبری اشکانی از قلعه ضحاک

تقسیم بندی جغرافیایی اشکانیان به رغم تکه تکه شدن برخی از ایالات در مجموع با تقسیم بندی کشوربه شش ایالت در زمان سلوکیان مطابقت می کند. ظاهرا بخش علیای امپراتوری اشکانی، متصرفات نخستین پارت ها را شامل می شود و بخش سفلا را در غرب ایران، متصرفات مهرداد. در طول 470 سال حکومت اشکانیان مرزهای کشور تقریبا ثابت بوده است و اگر چند باری هم به تیسفون حمله شده است دیری نگذشته است که مهاجمان عقب نشینی کرده اند .
پلینی در تاریخ طبیعی خود بخش سفلای حکومت اشکانی را به 7 قسمت تقسیم کرده است :
بین النهرین و بابل، آپولونیاتیس در سوریه، خالونیتیس که احتمالا اربیل باشد، کارینا که احتمالا کرند باشد، کامبادنه پیرامون کرمان، ماد علیا و ماد سفلا.
او همچنین بخش علیای حکومت اشکانی را به یازده قسمت تقسیم کرده است که شامل خورنه،  قومس، گرگان، استان شامل شیروان، بجنوردوقوچان، پارت، اپارتیکنه پیرامون ابیورد، مرگیان یا مرو، اریا یا هرات، اناویا در جنوب هرات، سکستان وهندوستان سفید یا رخج است. این جغرافی دان رومی از شاهک نشین هایی نام میبرد که تابع اشکانیان هستند مانند پارس، الیمایی، مسنه، هتره، اوسروئنه،  آدیابنه، آتروپاتن و هیرکانی.
در سنگ نبشته بزرگ شاپور دوم ساسانی در کعبه زرتشت که از استانهای زمان اشکانیان یاد میکند به نامهای دیگری بر می خوریم. سگان در کرانه دریای سیاه، ویروزان در شرق سگان، آرمن یا ارمنستان، بلاسگان در غرب دریای خزر، گلان یا گیلان، کرمان، مکران، تورگیستان، هند، سکستان، مرو و خوارزم. اینها مراکزی هستند که تحت فرمان اشکانیان بوده و در فهرست پلینی قرار ندارند.
تیسفون پایتخت زمستانی وهمدان پایتخت تابستانی اشکانیان بوده است. از جمله شهرهای آن دوره، می توان به شهرصد دروازه پیرامون دامغان و خبوشان پیرامون قوچان و نیز شهرهای درگز و عشق آباد امروزی اشاره کرد.


اشکانیان پس از سلوکیان بر سر کار آمدند . معماری اشکانی نخست برگرفته از اردوگاههای اشکانی بود و بر گرد دایره ای ساختمانها را بنا می کردند و در تزیینات از هنر یونانی استفاده میکردند ولی در همان آغاز کار هنر سنتی ایرانی را جایگزین هنر یونانی کردند. بناهایی با حیاطهای چهارگوش مرکزی با ایوانهای چهار سوی آن مشخصه معماری اشکانی شد.آنها به نمای ساختمان بسیار اهمیت دادندو برای آن از ترکیب نقاشی و گچکاری استفاده میکردند.آنها از تاق گهواره ای ،قوس و رگچین با سنگ و قلوه،برجسته کاری تزیینی و گاهی ستونهای داخلی استفاده میکردند

  • علی اسماعیل زاده